«مصحف مشهد رضوی»؛ یکی از مهمترین اسناد عینی شناخت تحولات تاریخ متن قرآن کریم

ایسنا/خراسان رضوی قرآن پژوه و پژوهشگر مصحف مشهد رضوی گفت: مصحف مشهد رضویی از مهمترین اَسناد عینی در شناخت ما از تحولات تاریخ متن قرآن کریم در سدۀ نخست هجری است. 

 مرتضی کریمی نیا، امروز ۲۵ آبان ماه، در آیین رونمایی از کامل‌ترین مجموعه دست‌نویس قرآن به خط حجازی از سده‌ نخست هجری قمری با عنوان «مصحف مشهد رضوی» که در تالار قدس کتابخانه مرکزی حرم مطهر رضوی برگزار شد، در تشریح جزئیات این اثر گفت: مصحف مشهد رضوی عنوانی است برای مجموع دو نسخۀ قرآنی با خط حجازی کهن، به شماره‌های ۱۸ و ۴۱۱۶ در کتابخانۀ آستان قدس رضوی (مشهد) که بر روی هم یک قرآن را تشکیل می‌داده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

وی افزود: این اثر اکنون با ۲۵۲ برگ، کامل‌ترین مجموعه اوراق از یک قرآن کامل از سدۀ نخست هجری در سراسر جهان به شمار می‌آید که بیش از ۹۵درصد متن قرآن را در بر دارد. با توجه به ویژگی‌های متنی این مصحف، ویژگی‌های رسم، غرائب املائی، اختلاف قرائات، چینش یا ترتیب بندی سوره‌ها و نهایتاً بر پایۀ آزمایش‌های متعدد کربن ۱۴، اکنون روشن شده است که بخش اصلی این نسخه در سدۀ نخست هجری کتابت شده است.  

پژوهشگر این اثر ادامه داد: مجموع ویژگی‌های این مصحف، در کمتر نسخه‌ای از قرآن‌های کهن به خط حجازی یافت می‌شود. از این رو، «مصحف مشهد رضوی» یکی از مهمترین اَسناد عینی در شناخت ما از تحولات تاریخ متن قرآن کریم در سدۀ نخست هجری است. 

کریمی نیا افزود: مصحف مشهد رضوی بر روی پوست در قطع بزرگ (حدوداً ۵۰×۳۵ سانتی متر) در سدۀ نخست هجری در مدینه یا کوفه کتابت شده و تا چند دهه بعد احتمالاً در کوفه بوده است. این اثر در قرون بعدی به خراسان انتقال یافته و در اختیار عالمان و مُقریان نیشابور بوده است. 

وی اضافه کرد: در اواخر قرن پنجم هجری، مالک این نسخه با نگارش وقف‌نامه‌ای در آغاز نسخه، آن را بر حرم امام رضا (ع) وقف کرده است. بنا به یادداشت واقف و مالک نسخه، مصحف مشهد رضوی در هنگام وقف در اواخر سدۀ پنجم هجری، در دو جلد مجزا تدوین و صحافی شده بوده است. اکنون پس از گذشت ۹ قرن از زمان وقف، بخش نخست مصحف به شمارۀ ۱۸ و بخش دوم آن به شمارۀ ۴۱۱۶ در کتابخانۀ آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. 

این قرآن پژوه تصریح کرد: مصاحف حجازی کهن‌ترین دست‌نویس‌های قرآنی به‌جا مانده از سدۀ نخست و اوایل سدۀ دوم هجری‌اند که در ظاهر خط آنها حالت مایل و افتادگی به سمت راست دارد. تعداد این مصاحف شناخته شده در سراسر جهان به کمتر از پنجاه نمونه می‌رسد که از برخی از آنها (مثلا قرآن بیرمنگهام)، تنها دو یا چند برگ باقی مانده است. در این میان، مصحف مشهد رضوی با دارا بودن ۲۵۲ برگ و اشتمال بر بیش از ۹۵ درصد متن قرآن، پُربرگ‌ترین و کامل‌ترین سند دستنویس قرآنی از سدۀ نخست هجری به شمار می‌آید.

وی عنوان کرد: با انجام برخی پژوهش‌های نسخه‌شناختی طی ۱۰سال گذشته، جایگاه و اهمیت این اثر منحصر به فرد در میان سایر قرآن‌های کهن کتابخانۀ آستان قدس رضوی بیشتر هویدا شده است. متن کامل «مصحف مشهد رضوی» اکنون با تحقیق و توضیحات و مقدمه‌ای مشروح به دو زبان عربی و انگلیسی، از سوی «مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث» در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۲ (۲۰۲۲-۲۰۲۳ میلادی) به صورت فاکسیمیله منتشر شده است. 

کریمی نیا بیان کرد: چاپ فاکسیمیلۀ مصحف مشهد رضوی همراه با پژوهش‌های نسخه‌شناختی، متنی و تاریخی دربارۀ کلمات و آیات قرآنی در این مصحف صورت پذیرفته است. تصویربرداری با کیفیت عالی، چاپ نفیس بر روی کاغذ گلاسۀ مات، مدیریت رنگ در طراحی و چاپ، و سرانجام جلدسازی، قاب سازی، و صحافی منحصر به فرد، از دیگر ویژگی‌های نسخه برگردان یا چاپ فاکسیمیلۀ مصحف مشهد رضوی است. 

این قرآن پژوه در تشریح توضیحاتی برای شیوۀ استفاده از چاپ فاکسیمیلۀ مصحف گفت: نسخه برگردان یا چاپ فاکسیمیله از مصحف مشهد رضوی، همراه با تحقیق بر روی متن این قرآن و بازخوانی تمام کلمات آن صورت گرفته است. تمام تصاویر دو نسخۀ قرآن به شماره‌های ۱۸ و ۴۱۱۶ از کتابخانۀ آستان قدس رضوی به ترتیب صحیح در صفحات سمت راست قرار گرفته و بازخوانی متن هر صفحه همراه با نکات مقایسه‌ای و توضیحات محقّق اثر در برابر آن (در صفحات سمت چپ) قرار گرفته است. در بالای صفحات چاپ فاکسیمیله، شمارۀ برگ در هر یک از دو نسخۀ ۱۸ و ۴۱۱۶ و نیز آدرس دقیق آیات ذکر شده در آن صفحه به دو زبان عربی و انگلیسی ذکر شده است. 

وی گفت: در بخش تحقیق (صفحات سمت چپ)، متن آیات قرآن عیناً به همان صورت که در اصل نسخه (صفحات سمت راست) آمده، بازنویسی شده است. در کنار هر سطر، شمارۀ آن سطر قرار داده شده است تا خواننده به سهولت بتواند هر سطر قرآنی را در اصلِ نسخه و متن بازنویسی شده مقایسه کند.

کریمی نیا تصریح کرد: از آنجا که کتابت مصحف مشهد رضوی حاوی برخی تفاوت‌های متنی است، برای سادگی و سهولت خواننده، تفاوت‌های این متن کهن با یکی از مصاحف متداول و رسمی جهان اسلامی یعنی «مصحف القاهرة» یا «المصحف الأمیری» در ستون جداگانه‌ای نشان داده شده است.

وی افزود: این تفاوت‌ها شامل اختلاف رسم (یا املاء)، اختلاف قرائات و اختلاف در شمارش آیات و مانند آن است. به علاوه، بخش‌های ناپیدا یا مبهم از متن آیات، اصلاح یا بازنویسی متن با قلم متأخر و نیز اشتباهات یا سهوهای کاتب نیز مشخص شده است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری مصحف مشهد رضوی آستان قدس رضوی استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی فرهنگی و هنری استانی سیاسی کتابخانۀ آستان قدس رضوی مصحف مشهد رضوی کریمی نیا صفحات سمت متن قرآن بر روی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۹۹۹۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شرکت ۱۲ هزار نفر در آزمون تخصصی حافظان قرآن کریم

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ مرکز قم، رئیس سازمان دارالقرآن الکریم کشور در حاشیه برگزاری آزمون تخصصی حافظان قرآن کریم در قم که در موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) برگزار شد، گفت: امسال در نوزدهمین دوره از آزمون تخصصی ارزیابی و اعطای مدرک به حافظان قرآن کریم بیش از ۱۲ هزار نفر از ۳۱ استان کشور شرکت کردند.

حجت‌الاسلام و المسلمین علی تقی‌زاده افزود: در این دوره از مسابقات شاهد رشد ۲۰ درصدی شرکت‌کنندگان در کشور بوده‌ایم؛ همچنین استان‌های تهران و خراسان رضوی بالاترین آمار مشارکت را در این آزمون داشته اند. 

وی در خصوص زمان اعلام نتایج آزمون گفت: تا ۴۰ روز آینده نتایج آزمون اعلام می‌شود و کسانی‌که حد نصاب و امتیاز کافی را از این مرحله بدست آورند، به آزمون شفاهی راه می‌یابند و پس از قبولی در آزمون شفاهی مدرک سطح ۳ را دریافت می‌کنند.

وی در پایان خاطر نشان کرد: اکنون ما از ۱۰ کشور دنیا در این آزمون مخاطب داریم و اتباع کشور‌های پاکستان، افغانستان، لبنان و انگلستان از عمده مخاطبین ما هستند؛ با این استقبال مخاطبان امیدواریم در سال آینده آمار شرکت کنندگان به ۲۰ هزار نفر برسد.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی